Psikolojik olarak var olabilmenin esasını oluşturan özgüven, bireyin kendine yönelik olumlu duygulara sahip olması, kendini iyi hissetmesi bunun sonucunda da kendisiyle ve çevresiyle barışık olması demektir. Kişinin kendi yeteneklerine olan kesin inancını kapsayan ve yüreklilik, cesaret olarak da tanımlanan özgüvenin, Türkçe sözlük anlamı “kişinin kendine güvenme duygusunun olması” dır. Kişinin davranışlarının onaylanmasıyla oluşan özgüven duygusu, kişide zorlukları, yaşamda karşılaşılabilecek problemleri kendi iç kaynaklarına dayanarak kendi gücüne, kendi kabiliyetine, kendi zekâsına dayanarak aşabileceği yolundaki kanaatidir. Mutlu olma, değerli hissetme ve değerli görülme ile ilgili olan güven duygusunu da içeren özgüven, zorluklarla baş etmede kişinin kendi yeteneklerine olan inancıdır.

    Özgüven bize sorunlarla baş etme gücü veren, zorluklara dayanmamızı sağlayan çok önemli bir kişilik özelliğidir. Başarılarımızla gurur duymamızı ve onlardan keyif almamızı sağlayan ve başarı için ilham kaynağı olan özgüven, kişiye güç vererek enerjisini artırır ve kişiyi daha fazla çaba göstermeye zorlar. Kurtuldu’ya göre özgüven kazanma süreci yaşamın önemli zorlukları ile başa çıkma gücüne sahip ve mutlu olmaya layık bir kişi olma deneyimidir.

    İnsan doğuştan belirli bazı yeteneklere ve farklı zekâ düzeyine sahip olabilir fakat birey hiçbir zaman özgüvene sahip ya da özgüvenden yoksun bir birey olarak dünyaya gelmez. Doğuştan kazanılan bir özellik olmayan özgüvenin oluşumu ve gelişimi tamamen yaşamla ve eğitimle alakalı bir durumdur. Özgüven çocukluktan itibaren yavaş yavaş gelişen ve hayat boyu da gelişmeye devam eden bir olgudur. İlk yıllarda ailenin çocuğa verdiği mesajlar doğrultusunda gelişen özgüven, çocuğun okula başlamasıyla ailenin yanı sıra öğretmen ve arkadaşları gibi diğer kaynaklardan beslenir. Hayat boyunca yaşanan olumlu ya da olumsuz olaylar, kişinin özgüvenini artırır veya azaltır. Özgüven, bireyin farklı alanlardaki gelişimini etkiler. Bunların başında ise eğitsel, sosyal, duygusal, entelektüel, mesleki ve cinsel gelişim gelir. Özgüvenin doğumdan itibaren oluşması ve geliştirilmesi için destek olunursa birey yaşamı boyunca her konuda rahatlıkla kendini ifade edebilir, yaratıcı ve sosyal olabilir ve kendisiyle ilgili olumlu düşünebilir.

    Özgüvenin temelleri ilk çocukluk döneminde (0-6 yaş) atılmakla birlikte, gelişimi orta çocukluk (6-12 yaş) ve ergenlik dönemlerinde (12-18 yaş) hız kazanmaktadır. Özgüven ben yapabilirim duygusudur, bu duyguyu da bireyin kendisi oluşturur. Yetiştirilme tarzı, bulunduğu ortam, ailesinin sosyal konumu, çocuğun özgüvenini etkileyen en önemli unsurlardır. Model alarak öğrenme yönteminin en çok kullanıldığı dönem olan ilk çocukluk döneminde çocuğa en yakın kişiler anne ve babalardır. Bu yüzden çocuk pek çok davranış ve tutumunda anne ve babasını model alır. Özgüven de çocuğun anne babadan model alarak öğrendiği duygulardan birisidir. Bu nedenle çocukta özgüven duygusunun gelişimi oluşumu ve artırılması öncelikle anne ve babanın elindedir.

    Kasatura’ya göre çocukta özgüven gelişimi için anne ve babaya düşen sorumluluklar şu şekildedir:

• Çocukların kendilerini ifade etmelerine yardımcı olmak ve onları cesaretlendirmek
• Çocuklarına değer vermek ve onları cesaretlendirmek
• Çocukların gerektiğinde şikâyet etmelerine fırsat vermek
• Çocuklarına örnek olmak
• Çocuklarına her konuda ihtiyacı olan desteği vermek ve ilgiyi göstermek
• Yapıcı eleştirilerde bulunmak
• Çocukların bakış açılarını zenginleştirmelerine yardımcı olmak
• Çocuklarını yaşama hazırlamak
• Çocuklarının bağımsız davranışlarda bulunmalarına yardımcı olmak
• Çocuklarına problem çözme yollarını göstermek
• Çocuklarının duygularını kontrol edebilmelerine yardımcı olmak
• Çocuklarının kendi kararlarını alabilmelerine yardımcı olmak

Ergenlerde Özgüven ve Çözüm Odaklı Psikolojik Danışma (1. Baskı / Ekim 2020)

Dr.Öğr. Üyesi Okan Bilgin & Prof. Dr. Mustafa Koç

ISBN: 978-625-406-587-3