DEHB erken yaşlarda görülebilen ve ev, okul ve toplumsal çevrelerde gözlemlenebilen nörogelişimsel bir durumdur. DEHB’nin temel özellikleri dikkatsizlik, hiperaktivite, dürtüsellik, organize olma ve planlama yapmakta güçlük gibi belirtilerle ilişkilendirilmiş davranışlardır. Pek çok çocuk özellikle okul öncesi yıllarda, normal bir hareket ve merak düzeyi sergiler. Çocuğunuzun hareket düzeyi ve dürtüselliği fazla, başa çıkılması zor ve süreklilik arz ettiğinde bu durum DEHB’e işaret edebilir. Çocuğunuzda bu tür davranışları gözlemlediğinizde DEHB tanısı koyabilecek bir uzman ile iletişime geçmeniz önemlidir.

Öncelikle çocuğunuzun pediatristi ile görüşmeniz doğru bir başlangıç olacaktır. Doğru bir tedavi yaklaşımıyla DEHB ile başa çıkılabilir. Tedavinin bileşenleri genellikle çocuğun ve/veya ailenin bir danışmanlık veya psikoterapiden faydalanmasını, ailenin çocuğun davranışlarını düzenlemeye yönelik birtakım stratejiler hakkında bilgilendirilmesini ve bir doktor tarafından ilaç tedavisinin planlanmasını ve izlenmesini kapsar. Terapi sürecinde, aileler çocuklarını destekleyebilecekleri yöntemler hakkında bilgi sahibi olurken çocuklar ise davranışlarını düzenlemenin yollarını öğrenmektedir.

Tüm çocuklarda olduğu gibi DEHB olan çocuklar da ebeveynlerinin sevgisinden, ilgisinden ve desteğinden faydalanır. Aşağıda, çocuğunuzla olumlu ve sevgiye dayalı bir ilişki sürdürürken aynı zamanda davranışlarını düzenlemesine yardımcı olabilecek bazı ipuçları verilmektedir.

• İletişim Kurun: Çocuğunuzla düzenli bir şekilde karşılıklı iletişim kurabileceğiniz belirli zamanlar oluşturun. Çocuğunuz ile iletişime geçebileceğiniz en iyi zamanlardan biri; uyku öncesinde kendi odasında kendisini en rahat hissettiği, belki de sevdiği peluş oyuncaklarıyla çevrili yatağında ona bir hikâye okuduğunuz zamandır. Aynı zamanda yemek masasında veya okuldan eve arabayla dönerken bu sohbet ortamları için fırsat yaratabilirsiniz. Çocuğunuzla ne zaman konuşursanız konuşun, mutlaka ona tüm dikkatinizi verdiğinizden emin olun. Onun dürtüsel davranışlarını düzeltmeye ve düzenlemeye çalışmak bazen duygularının incinmesine, davranışlarının sizi daha fazla bunaltmasına veya hayal kırıklığına uğratmasına sebep olabilir. Olumlu ve sevgiye dayalı bir ilişkiyi sürdürebilmek adına birebir iletişim kurabilmek önemlidir.
• Güçlü Yönlerine Odaklanın: Çocuğunuzun çevresine yönelik duyduğu merak, anlayış ve mizacı gibi onun kendisine özgü özelliklerini daha çok vurgulayın ve ön plana çıkarın. Belki de çocuğunuz sahip olduğu enerjiyi, jimnastiğe veya sanata kanalize ederek sizin, onun bu konudaki çabalarına yönelik farkındalığınızı taçlandıracaktır. Çocuğunuza iyi yaptığı şeylerde ona yardımcı olacak bazı becerileri birlikte öğreneceğinizi söyleyin. Bu beceriler, daha güç durumlarla karşı karşıya kaldığında başa çıkmak için de kullanılabilir. Çocuğunuzun bu becerileri öğrenmesinde ona model olarak, egzersizler yaparak ve yaptıklarına ilişkin olumlu geri bildirimlerde bulunarak yardımcı olabilirsiniz.

Bilinçli farkındalık, dikkatimizi içinde bulunduğumuz ana odaklamaktır. En basit şekliyle, nefesimizin ve duyusal deneyimlerimizin farkında olmaktır.

• Model Oluşturma: Sessiz bir yer bulun ve çocuğunuzla birlikte oturun. Gözlerinizi kapatın, yavaş yavaş burnunuzdan nefes alın ve nefesinizi ağzınızdan verin. Yavaş ve sessiz bir şekilde ne duyduğunuzu, ne hissettiğinizi, ne kokladığınızı tanımlayın. Çocuğunuza da aynı şeyi yaptırın.
• Uygulama: Gün içerisinde birkaç dakikanızı ayırarak bu egzersizleri çocuğunuzla birlikte gerçekleştirin.
• Ödüllendirme: Çocuğunuzun bu becerileri öğrenmek üzere sergilediği çabayı takdir edin. Sizden bağımsız olarak bu becerileri deneyimlediği zamanları fark ettiğinizde bunun önemini ona özellikle belli edin.

Aşamalı gevşeme, vücut kaslarını gevşetme sürecidir. Bu yöntem kasların birkaç saniye boyunca gerginleştirilmesinin ardından rahat bırakılması ve gevşetilmesidir.

• Model Oluşturma: Gevşemeyi, çocuğunuzun peluş hayvanlarından bir tanesi üzerinde gösterin. Bu gösterimden sonra oyuncağı hafifçe sallayarak, “Peluş hayvanının ne kadar gevşemiş ve yumuşamış olduğunu gördün mü?” deyin. “Şimdi de sen peluş hayvanının nasıl gevşemiş ve yumuşamış olduğunu kendi vücudun üzerinde göster.” Okul öncesi dönemde bulunan çocuklar için adım adım uygulanan kas gevşetme yönteminden ziyade bu gevşetme yönteminin kullanımı daha uygundur. Eğer çocuğunuz yaşça daha büyükse hangi aşamalı gevşeme yönteminin daha uygun olacağına karar vermek için çocuğunuzun psikoterapistine danışmak faydalı olacaktır.
• Uygulama: Bu beceriyi uygulamak için gün içerisinde zaman ayırın. Çocuğunuzun hazır olduğunu düşündüğünüzde hem bilinçli farkındalık hem de gevşeme egzersizlerini zihninde vızıldayan düşüncelerin akışını yavaşlatmak için uygulamaya çalışın.
• Ödüllendirme: Çocuğunuzun bu becerileri öğrenmek için sergilediği çabayı takdir edin. Bu becerileri sizden bağımsız olarak uyguladığını fark ettiğinizde bunun önemini söz ve davranışlarınızla belli edin.

• Bu yazı, Nobel Çocuk Yayınevi tarafından yayımlanan Ponpon Vızıldayan Düşüncelerini Yavaşlatıyor isimli çocuk kitabından derlenmiştir.