•  
DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU 07 Temmuz 2021

Bu yazımızda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğundan ve bu konuda bazı tavsiyelerden bahsettik. Yazımız "Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Aile & Öğretmen Kitabı" isimli kitabımızdan alınmıştır.

Nedir?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB); çocukların ders dinlerken odaklanma becerisini, çalışma performansını, görev ve sorumluluklarını yerine getirme becerisini, sınav başarısını vb. becerileri negatif yönde etkileyen bir sorundur. Çocukların, DEHB ile ilişkili kontrolsüz davranışları yüzünden sürekli eleştirilmeleri ve dikkat sorunları olduğu için giderek düşen akademik başarıları, zaman içinde kendilerine olan güven duygularını zedelemeye başlar. Derslerin sunuluş biçimi, ödevler, sınav sistemleri ve diğer değerlendirme araçlarının DEHB’li çocuklar için uygun olmaması, var olan yetersizliklerini giderek artırır. Sonuç olarak, normal bir gelişim düzeyi ve zekâya sahip olmalarına rağmen DEHB’li çocuklarda kapasiteleri ile uyumsuz okul başarısı kaçınılmaz bir son haline gelir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB);

  • Dikkat yeteneklerini olumsuz yönde etkileyen,
  • Bireyin yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayan davranış sorunlarına neden olan,
  • Okul öncesinde veya ilköğretim yıllarında tespit edilebilen,

“Nöropsikiyatrik” bir hastalıktır. DEHB, beynin “dikkat kontrol mekanizmalarındaki sorun” olarak tanımlansa da, davranışlarımızı kontrol eden yürütücü işlevlerdeki bozukluğu da kapsamaktadır.

Dikkat Eksikliği Denildiğinde Sadece Bir Eksiklikle mi Uğraşıyoruz?

Dikkat, sadece bir işe veya nesneye odaklanmak anlamına gelmemektedir. “Dikkat Eksikliği” terimi, eksiklikten çok birden fazla zihinsel işlevdeki bozulma anlamına gelmektedir. Bu işlevler;

  1. Uyanık kalma, aktif olma,
  2. Belirli bir işe başlayabilme,
  3. Belirli bir işi sürdürme konusunda kendini kontrol edebilme,
  4. Öncelik belirleme,
  5. Önemli olanı seçebilme,
  6. Sıraya koyma,
  7. Planlama, düzenli yapabilme,
  8. Zamanı ayarlamadır.

DEHB’li Çocuklara “Dikkatli Ol” Uyarıları Etkili midir?

DEHB olan çocuğa “Dikkatli ol.”, “Dikkat et başarırsın.”, “Tek yapman gereken daha dikkatli olmak.” gibi uyarılarda bulunmak, yüksek tansiyonu olan bir kişiye “İstemiş olsan tansiyonunu düşürebilirsin.”, “Yükselen tansiyonunu kontrol etmek senin elinde olan bir şey.” demekle aynı anlama gelir. Çünkü her iki hastalık da biyolojik temellidir ve kişinin kendisinin isteyerek kontrol edebileceği durumlar değildir.

Öğretmenler İçin DEHB Konusunda Önemli Bilgiler

  1. Çocuklarda görülen dikkat sorunları, hareketlilik ya da davranış sorunlarının tümünün nedeni DEHB değildir.
  2. DEHB, okul çağındaki çocukların %3-5’inde, yani her 20-30 çocuktan birinde görülür.
  3. DEHB, çocuğun doğumundan itibaren var olan, beyinde dikkat ve davranış kontrolünü sağlayan merkezlerin iyi çalışmamasından kaynaklanan kalıtsal bir bozukluktur.
  4. Anne- babanın doğru ve yeterli disiplin vermemesiyle ilgisi yoktur.
  5. Çocuğun davranışları şımarıklık ve saygısızlıktan kaynaklanmaz. Bu çocukların “ne yapacağını bilen ama bildiğini yapamayan” çocuklar olmasının nedeni, beyindeki davranış kontrol sistemlerinin uyumlu çalışmamasıdır.
  6. Akademik başarısızlıkların nedeni, tembellik-ilgisizlik değildir.
  7. DEHB’nin zeka ile ilgisi yoktur. Çocuğun fazla ya da az zeki olması, bu soruna neden olmaz.
  8. DEHB’nin pek çok olumlu yönü de vardır.
  9. Öğretmenin çocuğa yaklaşımı ve öğretme tarzı, başarı için en önemli faktördür.
  10. DEHB’nin değerlendirilmesi ve tanılaması uzman doktorlarca yapılmalıdır.
  11. DEHB’nin bütüncül tedavisinde ilaç kullanımı dışlanamaz.
  12. İlaçlar hakkında ön yargılı olmak yerine; doğru kaynaklardan doğru bilgilenme uzun vadede tedavinin gidişatını etkileyebilir.

DEHB’li Çocuklarda Öğrenmeyi Etkileyen Belirtiler Nelerdir?

*Dikkat Sorunları

  • Dersi dinlemekte güçlük çekme
  • Yazı yazarken ve okurken belirgin dikkat hataları yapma
  • Ders çalışırken ilginin çabuk dağılması
  • Test türü sınavlarda yanlış okuma, sorunun sonunu okumama, sınavların ilk 5 dakikasında yüksek performans gösterip sonlara doğru ilgisinin kaybolmasıdır.

*Zayıf Organizasyon Becerileri

  • Okul araç- gereçleri dağınık, düzensiz ve eksiktir.
  • Düşüncelerini organize etmekte güçlük yaşar.
  • Verilen göreve başlama, bölümlere ayırma ve sürdürmede güçlük yaşar.
  • Yapılacak işleri önemli ve acil olup olmamasına göre planlayamaz.

*Zamanı Ayarlamakta Güçlük

  • Zaman algısı iyi gelişmediğinden, bir işle uğraşırken ne kadar süre geçmiş olduğunu doğru biçimde tahmin edemez.
  • Sınavlarda zamanını verimli kullanamaz.

DEHB’li Çocukların Sınıf Uyumu Nasıl Artırılır?

*Öğrenciyi Anlamak

  • Öğrenci iyi bir dinleyici mi yoksa en iyi dokunarak mı öğreniyor?
  • Öğrenci motive mi yoksa bezgin mi?
  • Öğrenci tek başına mı yoksa grup halinde mi daha iyi çalışıyor?
  • Öğrenci tıbbi bir takip sürecinde mi?
  • Hangi durumlarda, günün hangi saatinde sorun davranışları belirginleşiyor?
  • Sürekli ve uyarıldığı halde hep aynı davranışı mı gösteriyor? Bu davranış nedir?
  • Yeterli ve yetersiz olduğu alanlar klinik bir değerlendirmeyle tespit edilmiş mi?

*Uygun Eğitim Programı Oluşturmak

Aile ve ilgili hekim (öğrenci eğer tıbbi takip altında ise) desteği alınarak, öğrencinin ihtiyaçları hakkında bir liste yapılarak, öğrenciye uygun bir eğitim ortamı oluşturulabilir. Örneğin,

  • Pencerelerden uzakta bir yerde mi oturması gerekiyor
  • Daha az ödev verilmesi öğrenmesini arttırıyor mu?
  • Basamak basamak yönerge verildiğinde başarısı artıyor mu?
  • Sorun davranışları azaltmaya yönelik önlemler neler olabilir?

Yukarıdaki örnek maddeler gibi oluşturulan bir liste, öğrencinin ihtiyaçlarını içermeleri ayrıca gerçekçi ve uygulanabilir olmalıdır.

Eğer öğrencinin yaşadığı sorunun ne olduğu tam anlaşılırsa, uyum ve motivasyon için doğru bir çözümleme uygulamaya konulabilir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Aile ve Öğretmen Kitabı (1. Baskı/ Ekim 2020) – Nobel Akademik Yayıncılık

Ed: Uzm. Dr. Figen Karaceylan Çakmakcı (Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı)

ISBN: 978-625-406-421-0

YORUMLAR
    Henüz yorum yapılmamış.