Gelişim; doğum öncesinden başlayarak ölüme kadar devam eden biyolojik, fizyolojik ve psikolojik anlamda süreklilik içeren değişimler demektir. Yani bir başka deyişle insan anne rahmine düştüğü andan itibaren bedensel (motor), zihinsel, duygusal, dil ve sosyal anlamda sürekli gelişen bir varlıktır. Bu gelişim insan var olduğu sürece durmaksızın devam eder.  Gelişim olgunlaşmanın ve öğrenmenin bir ürünüdür.

    Gelişim her birey için aynı süreçte ve aynı hızda devam etmez. Bireylerin yaşadıkları çevre, aile ilişkileri, kalıtım faktörleri, doğum öncesinde /doğum esnasında/ doğum sonrasında meydana gelen faktörler (gebelikte yeterli beslenmeme, sigara/alkol/ madde kullanımı, çocuğun yeterli oksijen alamaması, annenin kullandığı ilaçlar, geçirdiği kazalar, psikolojik faktörler, bilinçsiz doğum, çocuğun sert darbe alması, doğum sonrasında bebeğin yetersiz beslenmesi, ilgi eksikliği, hastalıklar, eğitim vs.) hepsi çocuk gelişimini etkiler.

    Gelişim aşamaları incelendiğinde yapılan çalışmalar neticesinde ortaya konmuş belli gelişim basamakları vardır ve çocuklar büyüdükçe hemen hemen aynı süreçlerde bu gelişim basamaklarını tamamlaması beklenir. Ancak yukarıda belirtilen faktörlerden ve bireyin kişilik özelliklerinden dolayı çocuklar arasında bu anlamda farklılıklar görülebilir. Yani her çocuğun gelişimi kendine özeldir. Bahsedilen gelişim aşamaları sadece ortalamadır. Anne, baba veya bakım veren tarafından dikkat edilmesi gereken nokta bu gelişim dönemlerini baz alarak çocuğu tanımak ve onun gelişim aşamalarını desteklemektir.

    Yukarıda bahsedilen konuya örnek verecek olursak çocukların yaklaşık 7-8 ay civarlarında emeklemeye başlaması beklenir. Bu temel noktadır ancak bazı çocuklar emeklemeden yürümeye başlar. Burada bir problem yoktur. Ancak hiçbir çocuk oturmadan yürümeye başlamaz. Yürüme ise genellikle 11-12 ay dolaylarında başlar. Bu genel ortalamadır. Bazı çocukların 10 aylıkken kimisinin de 15 aylıkken yürüdüğü görülebilir. Çocukların bu süreçlerde geç ya da erken yürümesi kaygı verici bir durum değildir. Ebeveynlerin dikkat etmesi gereken nokta eğer bu süreçlerden sonra da çocukta herhangi bir aktivite görülmüyorsa (yani 15 aydan sonra yürüme görülmezse) o zaman uzman yardımı almak gereklidir.

    Bu yazının inceleme konusu olan motor gelişim ise insan vücudunun hareket etme yeteneği demektir. Motor gelişimi incelerken aslında esas incelediğimiz nokta kas gelişimi ve zihin ile kas gelişiminin koordineli devam edip etmediğidir.  Çünkü kasların hareketleri doğru şekilde yapabilmesi için zihnin eş zamanlı komut vermesi gerekir.

    Motor gelişim ince ve kaba motor olmak üzere ikiye ayrılır. İnce motor gelişim; küçük kas gruplarının hareket faaliyetleri demektir. Yazı yazmak, objeleri kavramak, kalem tutmak, hamurdan küçük parçalar koparmak, ayakkabı bağlamak vs gibi. Kaba motor gelişim ise; daha büyük kas gruplarının hareket yeteneğidir. Hoplama, koşma, yürüme, bisiklete binme vs gibi.

    Çocukların bu motor yetenekleri okula başlamadan önce edinmesi beklenir. 6 yaştan sonra ise giderek azalmaya başlar. Okul çağından sonra yapılan faaliyetler edinilen bu motor yetenekleri destekleme niteliğinde olacaktır. Motor gelişim açısından en önemli faktörlerden birisi destekleyici ebeveynlerdir. Çocuğa bu gelişimi destekleyici ve güvenilir ortamları sunmak oldukça önemlidir.

    Çocukların motor gelişimlerine destek olmak için yapılabilecek şeyler şunlardır:

• Parmak uçlarına masaj yapabilirsiniz.
• Avuç içlerine masaj yapabilirsiniz.
• Kağıda düz-yatay-eğri çizgi çizdirebilirsiniz.
• Hamurdan mercimek büyüklüğünde parçalar kopararak baş ve işaret parmağı arasında dairesel şekilde yuvarlatabilirsiniz.
• Gözetiminiz dahilinde ekmek-meyve-sebze kesmesini sağlayabilirsiniz.
• Bulaşık makinesini boşaltırken yardım etmesini isteyebilirsiniz. Bu hem sorumluluk bilincinin gelişmesine hem de eşyaları organize etmesine yardımcı olacaktır. Kaşıkları, çatalları, bıçakları boyutlarına göre çekmeceye yerleştirmesini isteyebilirsiniz.
• Bezelye, barbunya, pirinç vs ayıklatabilirsiniz.
• Birlikte kek yaparken onun çırpmasını isteyebilirsiniz.
• Küp, kutu vs gibi eşyaları üst üste koydurarak kule yaptırabilirsiniz.
• Leğen etrafına mandal dizdirebilirsiniz.
• Meyve ve sebzeleri ayırıp dolaba dizdirebilirsiniz.
• Çamaşır katlatabilirsiniz.
• Üç yaştan itibaren üç tekerlekli bisiklete binmesi için teşvik edebilirsiniz.
• İpe boncuk dizebilirsiniz.
• Gözetiminiz dahilinde bulaşık yıkamasını isteyebilirsiniz.
• Çıtçıt, fermuar gibi şeyleri açıp kapatmanız ince motor kaslarının gelişmesine fayda sağlayacaktır.
• Origami, mikado gibi oyunlar oynayabilirsiniz.
• Düğme ilikletebilirsiniz.
• 3 yaşından itibaren kıyafetlerini giyip çıkarmasına fırsat vermelisiniz.
• 1.5- 2 yaşından itibaren kaşığını kendisinin kullanmasını sağlamalısınız.
• En önemli parmak geliştirme çalışması makas kesme çalışmalarıdır. Evde çocuğunuzla makasla faaliyetler yapmanız ince kaslarının gelişmesinde oldukça faydalıdır. İlk önce hamurdan uzun şeritler yaparak kesmesini isteyebilir, alıştıkça da kağıttan şekiller kesebilirsiniz.
• Çocuklar aynı süreçte kalem tutmaya başlamayabilirler. Sıkıntı yaşadığını gördüğünüzde önce en rahat ettiği kalem tutma şeklini bulmalı ve sabırla çizgi çalışmaları yaptırabilirsiniz.
• Vurmalı müzik aletleri çalması için teşvik etmeniz kaba motor becerisini geliştirecektir.
• Su oyunları oynayabilirsiniz. Örneğin bir kovaya su koyup içine küçük top, ponpon vs gibi şeyler atarak maşayla seçmesini isteyebilirsiniz.

Psikolog / Aile Danışmanı  Merve BİROĞLU

E-posta: biroglumerve1@gmail.com

İnstagram: @psk.mervebiroglu